Nederland behoort tot de kopgroep op het gebied van waterstof. Om dat inzichtelijk te maken, hebben de Topsector Energie en Missie H2 een interactieve waterstofkaart van Nederland gemaakt, met daarop alle huidige en geplande waterstofprojecten.
Waarom waterstof?
Hoewel waterstof geen energiebron is, maar een energiedrager, geldt het als een belangrijke component van de energietransitie. Het geldt met name als opslagmedium voor duurzame energie. Waterstof kan namelijk via elektrolyse uit water worden gemaakt. Dat kost weliswaar energie, maar die komt deels weer vrij als de waterstof met zuurstof tot water reageert. Ook wordt waterstof als grondstof in de industrie ingezet, als alternatief voor grondstoffen uit fossiele bronnen.
Dankzij ons verleden als gasexporteur liggen we met de infrastructuur voor op de meeste andere landen: door dezelfde leidingen kan immers ook waterstof worden getransporteerd. Met de Noordzee voor de deur is er bovendien een enorm potentieel om duurzame energie op te wekken – te gebruiken om ‘groene’ waterstof te maken, een brandstof zonder CO2-emissie. Verder beschikken we over veel chemische kennis, goede havens, perfecte verbindingen met Duitsland en verder Europa in en een aantal grote industrieclusters die schreeuwen om duurzame energie.
‘We hebben heel veel vinkjes op de juiste plek. We zijn als Nederland uitstekend gesitueerd om een waterstofeconomie te ontwikkelen’, zegt Jörg Gigler, directeur van TKI Nieuw Gas.
Waterstofeconomie
De Topsector Energie houdt zich daar sinds 2016 dan ook in toenemende mate mee bezig. Aanvankelijk stelde het nog niet veel voor, zegt Gigler, die al jaren bijhoudt wat er allemaal op waterstofgebied gebeurt in ons land. ‘In het eerste jaar bevatte mijn bestandje 65 projecten, later werden dat er negentig, weer een jaar later telde ik er 165.’
Het werden er uiteindelijk te veel om overzichtelijk te kunnen presenteren. ‘Het was een pdf geworden van tweehonderd pagina's. Weliswaar thematisch ingedeeld, maar zoeken was lastig.’
Op dat moment stuitte Gigler op een kaart van Missie H2, een gezamenlijke inspanning van een reeks grote bedrijven om waterstof zowel letterlijk als figuurlijk op de kaart te zetten en Nederland wereldwijd naar voren te schuiven als waterstofland. Op die kaart stonden vooral projecten van de betrokken bedrijven zelf (van de Gasunie, Remeha en Shell tot Vopak), maar hij was wel interactief en zag er aantrekkelijk uit. ‘We zijn daarop een partnerschap aangegaan. Wij regelen de data en zorgen dat die klopt en up-to-date is. En we gebruiken de software en de prachtige vorm van Missie H2.’
Openbare data
De samenwerking van Topsector Energie met belangengroep MissieH2 bevalt. ‘Waarom zouden we concurreren? Dan zijn er alleen maar verliezers. En we hebben hetzelfde doel voor ogen’, zegt Gigler, ‘namelijk Nederland sterk maken op het gebied van waterstof’.
Inmiddels telt de kaart 317 verschillende waterstofprojecten. Het betreft openbare data, op zo’n manier gepresenteerd dat die voor iedereen begrijpelijk is. De kaart is dan ook niet alleen bedoeld voor de sector zelf. Ook de buitenwereld blijkt veel belangstelling te hebben voor waterstof. ‘De kaart is laagdrempelig. Betrokkenen kunnen er eenvoudig de kennis over projecten delen. Zo ontstaan er nieuwe netwerken’, zegt Gigler.
Van de kaart is ook een Engelstalige versie, specifiek bedoeld om Nederland ook buiten de eigen landsgrenzen te presenteren als waterstofland. ‘Er zijn meer landen en regio’s die inzetten op de ontwikkeling van een waterstofeconomie. Landen als Japan, Zuid-Korea, de Verenigde Staten en Duitsland hebben soortgelijke plannen als wij. Met de kaart plaatsen we onszelf ook internationaal in de etalage.’
Elektrificatie
Momenteel komt circa 20 procent van onze energie uit elektriciteit; de overige 80 procent komt voornamelijk uit olie, gas en biomassa. De komende decennia zal het aandeel elektriciteit in die energiemix fors toenemen, volgens Gigler mogelijk tot 60 procent in 2050. ‘Allerlei processen worden geëlektrificeerd. Van het kraken in de plasticindustrie tot de transportsector.’
Juist in dat proces heeft waterstof een rol te spelen, zegt Gigler, als er geen duurzaam alternatief voorhanden is. ‘Bijvoorbeeld bij het opwekken van heel hoge temperaturen in de industrie, om glas of metalen te smelten, of in de kunstmestindustrie als grondstof. Ook in de zware transportsector kan waterstof uitkomst bieden.’
Duizenddingendoekje
Gigler benadrukt dat waterstof een middel is, een geen doel. ‘Waterstof is geen duizenddingendoekje. Je moet het alleen dáár inzetten waar het werkelijk tot zijn recht komt. Het is namelijk wel kostbaar. Zet je het in op plekken waar het niet efficiënt is, dan weet je van te voren al dat het geen succes gaat worden.’
Waterstof kan ook nog een andere rol spelen in de energietransitie, stelt Gigler. De elektrificatie wordt nu op veel plaatsen gedwarsboomd doordat het elektriciteitsnetwerk al te vol is, zodat nieuwe aansluitingen niet meer mogelijk zijn. Het netwerk moet fors worden uitgebreid, maar dat is een proces dat jaren zal duren.
Een deel van de duurzaam opgewekte energie kan evenwel in plaats van in elektriciteit direct in waterstof worden omgezet. Dat kan in de toekomst offshore gebeuren, in of nabij de windturbines die de stroom opwekken. Binnenkort vindt een eerste pilot plaats: het PosHYdon-project, dertien kilometer uit de kust van Den Haag.
Beeld: Screenshot waterstofkaart Missie H2
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.